Kinder-en puberhersenen zijn nog volop in ontwikkeling. Om uit te vinden wat het effect van methylfenidaat (de werkzame stof in Ritalin) in de hersenen is, bestudeerde AMC-neurowetenschapper Anouk Schrantee de hersenen van zo'n vijftig jongens (van 10 tot 12 jaar) en vijftig mannen (van 23 tot 40 jaar) die nooit eerder behandeld waren voor hun adhd, via een MRI-breinscan. Vandaag promoveert ze op haar onderzoek.
Jongens die methylfenidaat hadden gebruikt, hadden een verhoogde doorbloeding van de hersenen
De helft van de proefpersonen kreeg gedurende vier maanden een behandeling met methylfenidaat, de andere helft kreeg een placebo. Een week nadat de proefpersonen waren gestopt met Ritalin of de neppil, ondergingen ze een MRI-hersenscan, die werd vergeleken met een scan van voor het onderzoek. Bij de volwassen mannen was geen verandering waarneembaar, maar de jongens die methylfenidaat hadden gebruikt, hadden een verhoogde doorbloeding van de hersenen.
'Omdat Ritalin binnen een dag door het lichaam wordt afgebroken, wijst deze activiteit op een langdurige verandering in de hersenen', zegt Schrantee. De doorbloeding duidt op meer activiteit in het dopaminesysteem. 'We weten niet wat dat precies betekent en kunnen niets zeggen over de eventuele invloed op het gedrag.' Daarom gaat de onderzoeksgroep waar Schrantee in zit de proefpersonen langer volgen voor een nieuwe studie.
Mensen met adhd hebben moeite met concentratie en vertonen hyperactief, rusteloos gedrag. Sinds twee jaar neemt het aantal gebruikers van methylfenidaat onder de 15 jaar niet langer toe maar af in Nederland, zo blijkt uit gegevens van de Stichting Farmaceutische Kengetallen. In 2015 gebruikten 85 duizend kinderen tussen de 5 en 15 jaar het middel. Dat komt neer op 4,3 procent van alle kinderen in die leeftijdsgroep.
Hoogleraar kinderpsychiatrie Jan Buitelaar (Radboud Universiteit Nijmegen) noemt het onderzoek, waarbij hij niet betrokken is, 'interessant en goed uitgevoerd'. 'Het is wel belangrijk om een verschil te maken tussen een verandering in activiteit of een verandering in de daadwerkelijke hersenstructuur', zegt hij. 'Vergelijk het met een rondje hardlopen. Nadien is je hartslag nog verhoogd, maar de bouw van je hartspier is niet veranderd.'
Deskundigen vinden het zorgwekkend dat huisarts ook adhd-diagnose mag stellen
Buitelaar vraagt zich af wat de gevolgen voor de praktijk zouden moeten zijn. 'Weeg het medicatiegebruik goed af tot er meer bekend is over de consequenties op de lange termijn bij kinderen en tieners', zegt hij. '70 tot 80 procent van de mensen met adhd heeft baat bij Ritalin, maar het middel moet alleen worden voorgeschreven aan kinderen die daadwerkelijk adhd hebben en hiervan aanzienlijke hinder ondervinden.'
Schrantee vindt dat er meer tussentijds moet worden geëvalueerd of kinderen of volwassenen nog terecht Ritalin sikken. Ze vindt het zorgwekkend dat huisartsen tegenwoordig ook de diagnose mogen stellen. Daar sluit Buitelaar zich bij aan. 'Dit zou in samenspraak met een kinderarts of psychiater moeten gebeuren.'
22 november 2016, 08:30
Kinderen van Nu willen Opvoeding, Onderwijs en Zorg van een Nieuwe Tijd.
