Creatief
Hoogbegaafden zijn geen kopieerapparaten die foutloos kennis kopiëren en reproduceren. Zij nemen informatie op en gaan er in hun hoofd creatief mee aan de slag. Zoeken verbinding met wat ze al weten, draaien de kennis rond als ware het een dobbelsteen die je van zes kanten kunt bekijken en laten hun gevoel er op los.

Als je als leerkracht onderwijs via een logische opbouw en in stappen insteekt kan deze denkwijze conflicteren. Ook kan het er voor zorgen dat leerlingen niet geïnteresseerd zijn in het aanbod op school, omdat het ze geen ruimte geeft voor hun manier van denken. Antwoorden die je als leerkracht als fout ziet kunnen wel kloppen met hun manier van denken. Ben je als leerkracht hiervan bewust.

Deze kinderen investeren graag hun tijd, energie en creativiteit in school als ze daar de ruimte voor krijgen. In school kan het startpunt dat hoogbegaafde leerlingen goed kunnen leren kan daarbij knap in de weg staan.

Type leerlingen
Welke leerlingen hebben we het over.

1. Niet opgemerkte leerlingen: de hoog scorende leerlingen die hun leerproblemen lange tijd kunnen maskeren met hun slimheid, waardoor de problemen niet echt zichtbaar zijn.

Deze leerlingen scoren vaker hoog op de IQ test of in cijfers, maar lijken de testscores in de loop der tijd niet meer waar te maken. In deze groep zitten ook de kinderen wiens testscores niet in balans zijn. Er zitten tegenstellingen in hun ontwikkeling, verbaal zijn ze bijvoorbeeld sterk – ze vallen echter vaker uit op spelling en schrijfvaardigheid.

Automatiseren en planning zijn ook gebieden waar ze op uitvallen. Ze lijken slordig te werken en ongeorganiseerd te zijn. Hoe verder je komt in jaren, hoe moeilijker ze het krijgen – mede door de steeds hogere eisen die gesteld worden. Ze redden het dus niet meer op hun slimheid. De gedachte, bij school, ouders maar soms ook de leerlingen zelf, is dat dit zich wel oplost als ze zich maar beter inzetten en harder werken. Ze moeten zich dus bewijzen.

Deze kinderen zijn absoluut expert op hun interessegebied, vallen echter uit op schoolse zaken. In het voortgezet onderwijs zie je ze vaak afzakken in niveau.

Het komt door de hoogbegaafdheid, en het hiermee kunnen maskeren van de problemen, in niemand op om anders naar de problemen te kijken en deze kinderen als ondersteuningsbehoeftig te zien. Het gebrek aan expertise in de scholen op het gebied van de combinatie van hoogbegaafdheid en leerproblemen speelt hier ook een belangrijke rol in.

Deze leerlingen hebben baat bij een visueel - ruimtelijk leeraanbod en hulp bij het organiseren en plannen.

2.  Hoogbegaafde kinderen met grote leerproblemen: deze leerlingen worden niet gezien omdat hun grote leerproblemen hun hoogbegaafdheid bedekken.

Bij deze kinderen wordt niet aan hoogbegaafdheid gedacht omdat de leerproblemen zeer groot zijn. Alleen dat laatste trekt aandacht. Ook bij hun is er de behoefde aan een programma dat aangepast is aan hun begaafdheid, echter hun leeropbrengsten geven hiervoor geen aanwijzingen. Hun geluk ligt in een leerkracht die hun talenten wel signaleert en daarop anticipeert, of ze moeten een speciaal talent hebben die los staat van leerproblemen. Deze hoogbegaafden vinden helaas vaak pas als ze volwassen zijn de antwoorden over zichzelf.

3. Onsuccesvolle hoogbegaafde kinderen wiens leerproblemen gezien worden.

Emotie speelt een grote rol bij deze kinderen, een negatief zelfbeeld en faalangst liggen op de loer. Worden deze gevoelige kinderen wel gezien dan draait alles om de leerproblemen of vaker bijkomende afwijkende gedragingen (teruggetrokken of juist opvallend aanwezig), die wil men eerst oplossen of diagnostiseren – wat nog belemmerd wordt doordat ze vermijdend gedrag vertonen voor schoolwerk.

Aandacht voor de talenten moet de basis zijn voor de aanpak. Deze aandacht is er echter vaak niet. Thuis, waar schoolvaardigheden geen rol spelen is hun talent en zijn hun passies vaak wel zichtbaar. Hun potentie wordt echter niet vertaald naar schoolresultaten.

4. Hoogbegaafde kinderen met leerproblemen door motivatieproblemen ten gevolge van een verkeerd aanbod

Deze kinderen zien het nut van school niet in. Het schoolaanbod sluit niet aan bij hun behoeftes. Ze hebben een ander level van denken dan de omgeving, zijn ook slimmer dan die omgeving. Deze leerlingen hebben vaker een succesvol leven naast school, investeren veel in hun talentgebied. Nadruk van ouders en school ligt vaak op schoolopbrengsten, waardoor er risico is dat de volwassenen geen oog of ruimte hebben voor de buitenschoolse talentgerichte activiteiten. Dit zijn potentiële drop-outs, die door het oplopen van een achterstand leerproblemen krijgen.

Leren leren
Buiten het feit dat op de basisschool niet geleerd is hoe je moet leren, omdat men daar niet aan dacht of omdat dit ‘niet nodig was’, en het feit dat er geen passend aanbod wordt gekregen, speelt ook een tekort aan expertise over hoe een hoogbegaafde leert een grote rol.

Ook kan het zijn dat een kind hoogbegaafd is op een deelgebied, niet op alles of niet op schoolse zaken. Liggen de verwachtingen niet te hoog. Hoe is het met de motivatie gesteld. Is school wel net zo belangrijk voor het kind als voor de omgeving, ligt de motivatie misschien buiten de school en doen cijfers er voor hem of haar misschien niet toe. Zijn de kinderen sociaal en emotioneel wel in balans. Wordt er wel met de leerlingen zelf gecommuniceerd, of alleen over ze heen.

Hoog potentieel
Dit zijn allemaal kinderen met een hoog potentieel, die uitvallen omdat ze niet gezien worden en niet de begeleiding krijgen die ze nodig hebben. Dit komt zoals gezegd omdat we hoogbegaafdheid niet associëren met leerproblemen en expertise over de combinatie hoogbegaafd en leerproblemen te weinig voorhanden is in scholen. De aanpak is of alleen gericht op het ‘hoogbegaafdheid en alles kunnen principe’ of de reguliere aanpak van leerproblemen.

Uitgangspunt
Startpunt moet zijn hun expressiestijl (Renzulli), denkprofiel (Sternberg), hun intelligenties (Gardner) en persoonlijkheidskenmerken. Deze kun je onderzoeken. De vraag is daarna: wat heeft deze leerling op dit moment nodig om tegemoet te komen aan zijn of haar behoeften op cognitief, sociaal en emotioneel gebied.

Belemmerende factoren zijn hierin aandachtspunten, stimulerende factoren aanknopingspunten. Dus school en ouders moeten samen met de leerling aan de slag. Belangrijk hierbij is dat men zich onbevooroordeeld opstelt. Daarbij geen mooie woorden maar creatieve oplossingen. Dit zorgt er voor dat deze leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Dorien Kok
Dorien Kok heeft een praktijk in begeleiding en coaching bij leer-, gedrag- & ontwikkelingsproblemen en begaafdheid, in Huizen (N-H). Ze doet dit alleen of in samenwerking met collega’s op andere vakgebieden. Tot voor kort was ze voorzitter van stichting 360grView, die vroeg signalering op de kaart van Nederland wil zetten.

Kok was initiatiefnemer van een Leonardo school voor hoogbegaafde kinderen. Nu is zij bezig met de start van een school en opvang voor kinderen van 0 – 20 jaar, waar maatwerkonderwijs wordt gegeven. Meer over Dorien is te lezen op haar website, http://DorienKok.nl.

De Omniumschool

Het team van Kernonderwijs staat voor de opstart van de eerste Kernonderwijsschool in Nederland: Omnium. De Omniumschool is een initiatief van Dorien Kok. Zij heeft hiervoor de Kernonderwijs onderwijsvisie ontwikkeld vanuit het uitgangspunt: Non scholae, sed vitae discimus – Wij leren niet voor de school, maar voor het leven (Seneca).

Kernonderwijs staat voor maatwerkonderwijs: Omnium is een integraal kindcentrum voor 0 – 20 jaar. Bij voldoende belangstelling starten we een kinderopvang/voorschool, basisschool, voortgezet onderwijs afdeling en BSO. Omnium is een ook een brede ondersteuningsschool, met zorg in de school. Ons startpunt is het kind. We staan daarbij voor modern, toekomstgericht internationaal onderwijs volgens het IPC systeem. Omniumschool gaat voor een start per schooljaar 2016-2017!

 http://omniumschool.nl/

Wij willen scholen in deze ook graag wijzen op onze actie "Kinderen met een Boodschap" http://onzekinderenzijndetoekomst.nl/acties/item/258-lopend-vuurtje-kinderen-met-een-boodschap