een normaal kind dat plotseling les krijgt tussen kinderen met een verstandelijke handicap. "Dat verveelt zich dood", zegt Evelyn Kroesbergen, die aan de Universiteit Utrecht werkt als hoofddocent orthopedagogiek. "Daar worden kinderen niet gelukkig van."
Nooit huiswerk gemaakt
De inmiddels 27-jarige Tamara Duijvestijn (op de foto links) weet daar alles van. Haar hele jeugd lang haalde ze moeiteloos voldoendes, toch viel het niemand op dat ze slimmer was dan andere kinderen. "Ik was niet gemotiveerd op school", zegt ze. "Ik tekende en keek veel uit het raam, en pikte ondertussen genoeg op van de les om zessen en zevens te halen."
"Daardoor ging alles goed op school, maar ik deed er vrijwel niets voor." Toen haar ouders doorkregen dat Tamara geen huiswerk maakte op de middelbare school, maakten ze met haar mentor de afspraak dat ze iedere middag tot 5 uur op school zou blijven om het huiswerk toch te maken. "Maar in die tijd zat ik alleen te tekenen. Omdat ik tijdens sommige lessen, als we ons huiswerk na moest kijken, vast de antwoorden voor de volgende week overschreef, viel het niemand op dat ik het huiswerk niet maakte. In mijn schrift stonden immers altijd de goede antwoorden. Ook werd het vaak niet goed gecontroleerd."
Geen uitdagingen
Tamara was niet het enige kind dat zich op school verveelde, maar hoe groot de groep slimme kinderen is die meer aandacht nodig heeft, is niet helemaal duidelijk. "Daar zijn geen cijfers van", zegt Kroesbergen. Ongeveer 2 procent van de mensen heeft een IQ van boven de 130. Dat betekent dat er ongeveer 44.000 basisschoolleerlingen zijn met zo'n hoog IQ.
Pas op haar negentiende kwam Tamara erachter dat ze slimmer was dan anderen. "Na mijn havo wilde ik een studie doen waarvoor ik mijn wiskundeniveau moest verhogen. In een tussenjaar spijkerde ik daarom wiskunde bij. Toen ik een keer iets niet begreep, stelde ik mijn vader een vraag erover. Hij vroeg toen hoe ik de stof normaal gesproken leerde, en toen zei ik dat ik altijd even de samenvatting las en dan alles begreep."
Sociale ontwikkeling
"Hij was stomverbaasd en vroeg of ik dat altijd al zo had gedaan." Daarna besloot ze een IQ-test te doen. Het resultaat: ze heeft een IQ van 136. "Als ik nu terugkijk, had ik wel extra uitdaging gewild. Ik merkte tijdens mijn studies dat ik nooit had geleerd wat ik moet doen als iets me niet lukt, als ik ergens in vastloop. Dan raakte ik snel gefrustreerd, want ik heb als kind niet geleerd om door te zetten en me ergens in vast te bijten. Toen ik hoorde dat ik hoogbegaafd ben, heb ik dit pas ontwikkeld."
Er zijn meer kinderen die, net als Tamara, tegen problemen aan lopen omdat niet op tijd wordt herkend dat ze slimmer zijn dan anderen. Volgens Kroesbergen gaat het niet alleen om problemen met bijvoorbeeld doorzettingsvermogen: "Het kan ook grote gevolgen hebben voor de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen als we te laat weten dat ze heel slim zijn."
'Niet alles gaat vanzelf'
"Slimme kinderen moeten cognitief op een hoger niveau worden aangesproken en uitgedaagd, maar dat geldt lang niet altijd voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarin hebben ze vaak net zo veel aandacht en ondersteuning nodig als hun leeftijdsgenoten en moeten ze dezelfde dingen leren", zegt Margéke Hoogenkamp. Ze is bestuurder bij het onderwijsadviesbureau CED-Groep. "Als je niet goed op hun totale ontwikkeling let, kan het zijn dat deze kinderen cognitief heel goed uit de verf komen maar dat ze sociaal en emotioneel grote problemen krijgen."
"Net als andere kinderen moeten ze leren om te leren en moeten ze leren omgaan met hun leeftijdsgenootjes. Dit maakt het allemaal best een lastige puzzel voor docenten, het vraagt veel expertise. Ook al zijn deze kinderen heel slim, niet alles gaat vanzelf."
Andere sociale ontwikkeling
Kinderen die heel slim zijn, ontwikkelen in sociaal opzicht anders dan andere kinderen. "Het valt vooral op dat ze sneller diepe vriendschappen sluiten", zegt Kroesbergen. "Als kleuter hebben ze bijvoorbeeld al snel een vast vriendje of vriendinnetje waarmee ze gaan spelen, terwijl andere kinderen dat nog niet hebben. Als ze eenmaal vrienden hebben, houden ze daaraan vast."
"Daarnaast is afspraak ook echt afspraak bij slimme kinderen." Als ze hebben afgesproken om na schooltijd bij iemand te gaan spelen, zullen ze dat niet snel afzeggen. "Maar alleen naar de bakker gaan kunnen ze bijvoorbeeld nog niet, die verantwoordelijkheid kunnen ze ondanks hun intelligentie niet aan. Dat maakt het lastig voor ouders en leerkrachten, ze kunnen geen enkel opvoedboekje gebruiken."
Geen uitdaging
Volgens Charlotte Hoyng van Mensa, een vereniging voor mensen met een hoog IQ, is het daarom voor slimme kinderen belangrijk om uitgedaagd te worden. "Ze hebben niet zo veel behoefte om de leerstof te oefenen. En als je ze dat wel laat doen, worden ze gek. Daarom bevelen we aan om de stof heel compact aan te bieden aan slimme kinderen. In de tijd die de kinderen dan overhouden, moet je ze iets anders laten doen."
Maar juist daar zijn scholen niet goed in, vindt ze. "Leraren schatten niet goed in wat de kinderen nodig hebben. Als ze door de stof heen zijn, krijgen ze vaak veel te makkelijke dingen te doen. Ze worden dan niet uitgedaagd, en gaan zich vervelen. Daardoor gaan ze soms zelfs slechter presteren."
Dit kunnen ouders zelf doen
Slimme en hoogbegaafde kinderen zijn continu op zoek naar nieuwe informatie. "Het zijn net kleine, brandende vlammetjes die zich heel snel door alle stof heen werken", zegt Charlotte Hoyng. Ouders kunnen zelf veel doen om de kinderen geboeid te houden.
Evenwichtige ontwikkeling
"Haal interessante materie in huis", zegt Hoyng. "Abonneer jezelf op tijdschriften, haal veel gezelschapsspelen, knutselspullen en elektronicaspullen in huis. Probeer je kinderen ook af en toe iets nieuws te leren, geef ze bijvoorbeeld een rubiks kubus."
Margéke Hoogenkamp geeft als tip om je kind zich evenwichtig te laten ontwikkelen. "Soms zie je ouders die van de daken roepen dat ze een slim kind hebben en enorm trots zijn, waardoor het kind bijna niet meer als normaal kind gezien kan worden. Je wil graag dat je kind zich op alle facetten goed ontwikkelt, niet alleen het intellectuele deel, maar juist ook de sociaal-emotionele kant. Dat kan bijvoorbeeld door lid te worden van de scouting of een sportclub."
Kinderen van Nu willen Opvoeding, Onderwijs en Zorg van een Nieuwe Tijd.
